Er uppruninn að týnast?

Ég hef orðið var við þennan vanmátt ungs fólks gagnvart norrænum málum. Þetta á meira að segja við um ungt fólk á mínum aldri og þaðan af eldra. Mér finnst þetta slæmt! Bæði er ég mikill áhugamaður um norrænt samstarf og hef reyndar haft af því drjúga atvinnu lengst af þennan áratug, sem ég hefði vel að merkja ekki átt kost á hefði ég ekki verið sæmilega viðræðuhæfur, læs og skrifandi á þessar tungur - og eins hitt að hinn sameiginlegi tungumálabakgrunnur er hornsteinn í samstarfi sem á líklega engan sinn líka í heiminum. Norrænt samstarf er nefnilega afslappaðra og innihaldsríkara en gengur og gerist með milliríkjasamstarf. Ef norrænt fólk hættir alveg að skilja hvert annað er mikils misst.

Mér finnst fátt leiðinlegra en að heyra íslensk ungmenni á ýmsum aldri reyna að tala við norræna jafnaldra sína á bjagaðri ensku. Um leið og enskan er tekin í notkun á þessum vettvangi rofna ákveðin tengsl, sem ég er sannfærður um að eru mikils virði!

Það er annars stórskrýtið að við skulum ekki standa okkur betur í samskiptum á norrænum málum. Ég veit ekki betur en flestir Íslendingar á aldrinum frá tvítugs til fimmtugs hafi lært dönsku í skóla í 5-7 ár. Dönskukennslan hlýtur bara að hafa verið „eitt misheppnaðasta tungumálaprojekt allra tíma“, eins og mig minnir að Sveinbjörn I. Baldvinsson - eða einhver annar góður maður - hafi orðað það í grein í Morgunblaðinu fyrir nokkrum árum. Mig grunar reyndar að dönskukennslan hafi snúist allt of mikið um að lesa og skrifa en allt of lítið um að tala og hlusta.

Ætli við höfum ekki bara verið miklu betri í norrænum málum fyrir svo sem 30-40 árum síðan? Æ, ég veit það svo sem ekki, en hins vegar detta mér í hug tveir atburðir sem orðið hafa á þeim tíma og báðir eru til þess fallnir að draga úr dönskukunnáttunni. Annars vegar var það náttúrulega óheillaspor þegar farið var að þýða Andrés Önd á íslensku - og hins vegar var það síst til bóta að seinka upphafi dönskukennslunnar í grunnskólum og færa enskuna fram fyrir. Nóg er nú víst að enskunni í umhverfi barnanna - hvert sem litið er.

Svona þar fyrir utan, þá væri sjálfsagt skynsamlegt að reyna að kenna norsku í íslenskum grunnskólum í stað dönskunnar - já, eða jafnvel sænsku. Norska og danska eru jú sama tungumálið, eða því sem næst, nema hvað framburðurinn í norskunni er langt í frá eins fráhrindandi og sá danski, (með fyrirvara um mállýskur auðvitað). En líklega treysta enn færri sér til að kenna norsku úr dönsku. (Að vísu ekki úr háum söðli að detta). Og, jú, ég veit alveg að nemendur geta alveg valið að læra norsku eða sænsku í stað dönskunnar, en ég veit líka af reynslu að þetta val er víða orðin tóm!

Sumir segja reyndar svo komið að Danir skilji ekki einu sinni hverjir aðra, af því að þeir séu farnir að tala svo slæma dönsku. Það verður náttúrulega ekki lagað með bættri dönskukennslu í íslenskum skólum. Hægt er að fræðast meira um þessa óheillaþróun á http://www.youtube.com/watch?v=s-mOy8VUEBk og víðar.

Skandínavísk ungmenni skilja ekki hvert annað

Athugasemdir

[Páll Heimisson (IP-tala skráð) 18.8.2008 kl. 18:01]

Sæll, ég hef tekið virkan þátt í norrænu samstarfi á umliðnum árum, bæði sit ég í Forsætisnefnd norrænnar æsku (og kom að því að semja umrædda ályktun) auk þess sem ég vinn fyrir íhaldsgrúppuna á Norðurlandaráðsþingi.

Staðan í dag er bara því miður svo að tungumálið (skandinavískan) háir Norrænu samstarfi á allan hátt, og kalt mat mitt er að hún geri meira ógagn en gagn. Íslensku þingmennirnir okkar eiga margir hverjir í erfiðleikum með að tjá sig svo vel sé (enda krefjast umræður slíkra fulltrúa aðeins meiri kunnáttu en bara skóladönsku) og ungliðarnir skipta yfir í ensku um leið og þeir eru komnir út af fundum og helzt fyrr. Finnar tala nánast aldrei skandinavísku og eru með túlkaþjónustu. Breytingar í skólakerfi þeirra varðandi sænskukennslu gera það einnig að verkum að sænskukunnáttu Finna á eftir að hraka mikið á komandi árum.

Þú orðar þetta mjög vel sjálfur þegar þú segist ekki myndu hafa komið til álita um starf í norrænu samstarfi nema af því að þú hafðir góð tök á skandínavískum málum. Það er einmitt staða sem við viljum forðast eins og heitan eldinn. Norrænt samstarf á ekki að vera fyrir fáa útvalda eða fólk sem hefur mikinn áhuga á tungumálum.

[Villi Asgeirsson, 18.8.2008 kl. 21:02]

Ég tala þrjú tungumál reiprennandi. Íslenska er eina norðurlandamálið. Ég lærði dönsku eins og aðrir. Nóg til að komast gegn um prófin og gleyma svo eins og skot. Mér fannst þetta ljótt mál, bækurnar leiðinlegar og sá ekki tilganginn. Þá var ekki boðið upp á norsku eða sænsku, því miður. Ég hafði áhuga á að læra sænsku, en nei, danskan var það. Ég held að það yrði ekki erfitt að komast inn í þessi mál. 2-3 mánuðir í Noregi eða Svíþjóð ættu að vera nóg. En dönskuna nenni ég enn ekki að læra.

[Stefán Gíslason, 19.8.2008 kl. 09:04]

Já, kannski er þetta töpuð barátta, enda hefur danska of lengi verið „viðurkennd leiðinleg námsgrein“ eins og einhver orðaði það - og eins og Páll bendir á er vandinn ekki bara íslenskur. Sé baráttan töpuð og engin leið önnur en að leyfa enskunni að taka yfir sem aðaltungumálið í norrænu samstarfi, þá er mikils misst. Ég óttast nefnilega að innihald og yfirbragð samstarfsins breytist í kjölfarið og sérstaða þess minnki. Skyldleiki tungumálanna er jú eitt af því sem tengir þessar þjóðir saman, (að Finnum frátöldum).

[Villi Asgeirsson, 19.8.2008 kl. 09:17]

Ég held að ef Sænska væri kennd og kennslan gerð skemmtilegri, væri björninn að mörgu leyti unninn. Það er til fullt af skemmtilegum kvikmyndum á sænsku sem hægt væri að nota við kennslu. Það er þessi dönskuárátta sem er að drepa áhugann á Íslandi.

[Stefán Gíslason, 19.8.2008 kl. 09:32]

Ég er eiginlega alveg sammála. Ég held að léleg dönskukennsla hafi átt sinn þátt í að gera dönskuna leiðinlega, en erfiður framburður hefur gert illt miklu verra. Sænskan væri betri! Og það er rétt sem þú segir, Svíar eiga helling af skemmtilegu efni sem hægt væri að nota!