Leita í fréttum mbl.is

Bloggfærslur mánaðarins, maí 2009

Skemmtileg bók á fjallatindum

FjallatindÁ dögunum kom út skemmtileg bók hjá Bókaútgáfunni Hólum. Þetta er bókin Á fjallatindum eftir Bjarna E. Guðleifsson, en þar segir hann í máli og myndum frá því uppátæki sínu að ganga á hæstu fjöll í öllum sýslum landsins.

Í tilefni af útgáfu bókarinnar verður efnt til göngu á Keili á morgun, eins og sjá má auglýst í Mogganum og víðar, þ.á.m. á heimasíðu Eymundson. Ég hvet allt áhugafólk um göngu, útivist, Ísland og góðan félagsskap til að skella sér í þá göngu.

Það hefur auðvitað engin áhrif á viðhorf mín til bókarinnar að þar eru bróðir minn og frændi á aðalaukahlutverkunum. Smile Þetta er bara skemmtileg bók með fínum myndum og léttri frásögn. Og svo hefur fólk líka bara gott af því að vera úti í náttúrunni. Bókin hvetur til þess, og þó ekki væri annað, þá er það nóg ástæða til að mæla með henni.


Er erfitt að hlaupa móti vindi?

Í dag hljóp ég nokkra kílómetra móti vindi. Til að vera nú alveg heiðarlegur er rétt að taka fram að þar sem ég hljóp að heiman og aftur heim, eins og ég er vanur að gera, þá hljóp ég náttúrulega álíka langt undan vindi líka. Þessi athyglisverða en þó mjög hversdagslega lífsreynsla, vekur upp þá spurningu hvort það sé erfiðara að hlaupa móti vindi, heldur en að hlaupa án mótvinds. Svarið fer hér á eftir:

Það er ekkert erfiðara að hlaupa móti vindi. Það er bara seinlegra. Á sama hátt er ekkert erfiðara að hlaupa upp brekkur en á jafnsléttu. Það er bara seinlegra. Og allt er þetta spurning um hugarástand!
Smile


Rokið í rjúpnatalningu

Í morgun fór ég í árlegan rjúpnatalningarleiðangur vestur á Skógarströnd við þriðja mann. Sá enga rjúpu, en hins vegar sáu sjónarvottar tvær rjúpur fljúga yfir hausinn á mér á meðan ég var að brjótast um í birkikjarrinu sem vex þarna eins og óður arfi. Ekki bætti úr skák að í morgun var mjög hvasst á þessu svæði, en sem betur fer var úrhellisrigning næturinnar liðin hjá þegar talning hófst.

Þessi rjúpnatalning er mikilvægur hluti af hávísindalegri langtímarannsókn á vegum Náttúrufræðistofnunar. Ég er síður en svo nokkur frumkvöðull í þessum talningamálum, heldur fæ ég bara að fljóta með frændum mínum, þeim Sigurkarli og Sigurkarli. Við göngum alltaf sömu leið á sama svæði á hverju vori. Ég er ágætur í að ganga, en hins vegar tek ég yfirleitt ekki eftir neinu, því að ég lít á það sem skyldu mína að gera ferðina upp í bundnu máli þegar við komum í hús, og það þýðir auðvitað ekkert að reyna að yrkja og glápa á einhverja fugla samtímis.

Málið snýst sem sagt um tvennt. Í fyrsta lagi:

Í rokinu ráfa' eftir handriti.
Ég er rjúpnatalningarbanditi.
Í þröngskornu fleeci
ég þvælist í hrísi
og þekkist á rispum í andliti.

Og í annan stað:

Rjúp09 024web
Þetta eru nú allar rjúpurnar sem ég sá í morgun.


Umhverfisvænn stjórnarsáttmáli - að mestu

Samstarfsyfirlýsing nýrrar ríkisstjórnar Samfylkingarinnar og Vinstri grænna felur í sér mun meiri áherslu á umhverfismál og sjálfbæra þróun en áður hafa sést í slíku plaggi. Ég er að sjálfsögðu afar sáttur við þetta, enda er ég ekki í vafa um að þessi áhersla er lykill að bjartri framtíð þjóðarinnar til lengri tíma litið. Sjálfbær þróun snýst jú um að sjá samhengi hlutanna og að horfa fram í tímann í stað þess að „hugsa eingöngu um stundarhaginn“. Hljóta ekki allir að vera sammála um að þörf sé á því?

Sjálfum mér og e.t.v. öðrum til glöggvunar ætla ég hér á eftir að tína til helstu ákvæði samstarfsyfirlýsingarinnar sem varða umhverfismál og sjálfbæra þróun. Feitletra það sem mér finnst athyglisverðast. Þó að ég sé eins og fyrr segir afar sáttur við þessar áherslur, þá virðist mér reyndar einu atriði vera stórlega áfátt, en það eru áformin í loftslagsmálum. Ég kem nánar að því í lok þessa pistils, en líklega er þarna bara um að ræða svonefnda „copy-paste“ villu frá tíð þarsíðustu ríkisstjórnar, sem sagt eitthvað sem menn hafa gleymt að færa til betri vegar. En snúum okkur nú að innihaldinu:

  1. Á fyrstu síðu samstarfsyfirlýsingarinnar kemur fram að í nýafstöðnum kosningum hafi meirihluti kjósenda veitt „jafnaðarmönnum og félagshyggjufólki skýrt umboð til að halda áfram og leiða til öndvegis ný gildi jöfnuðar, félagslegs réttlætis, samhjálpar, sjálfbærrar þróunar, kvenfrelsis, siðbótar og lýðræðis“. Þar segir einnig að ný ríkisstjórn starfi „með þessi gildi að leiðarljósi í því skyni að skapa norrænt velferðarsamfélag á Íslandi, þar sem almannahagsmunir eru teknir fram yfir sérhagsmuni“.
  2. Í kaflanum um atvinnumál (bls. 8) kemur fram að áhersla verði „lögð á fjölbreytt atvinnulíf, jafnan en stöðugan hagvöxt, nýsköpun og sjálfbæra nýtingu til lands og sjávar“.
  3. Í sama kafla kemur fram að ríkisstjórnin muni „beita sér fyrir því að mótuð verði heildstæð atvinnustefna fyrir Ísland, byggð á jafnræði atvinnugreina, jafnrétti kynjanna, heilbrigðum viðskiptaháttum og grænni atvinnuuppbyggingu í samræmi við hugmyndafræði sjálfbærrar þróunar“. Sérstaklega er tekið fram að þessi stefna „verði útfærð í formlegu samráði stjórnvalda, sveitarfélaga, aðila vinnumarkaðarins, og háskólasamfélagsins“.
  4. Í umfjöllun um „Sóknarstefnu til framtíðar“ í sama kafla (bls. 9) kemur fram að ríkisstjórnin vilji „efla græna atvinnustarfsemi, þar með talin verkefni þar sem hrein endurnýjanleg orka er nýtt á sjálfbæran hátt til verðmæta- og atvinnusköpunar. Lögð verði áhersla á að kortleggja sóknarfæri Íslands í umhverfisvænum iðnaði og ýta undir fjárfestingar með tímabundnum ívilnunum og hagstæðu orkuverði“. Þar eru einnig kynnt áform um að stuðla „að betri orkunýtingu, svo sem með uppbyggingu iðngarða og iðjuvera, garðyrkjustöðva, endurvinnslu og annarrar starfsemi sem nýtir gufuafl sjálfbærra jarðvarmavirkjana“.
  5. Í kaflanum um fiskveiðar (bls. 10) kemur fram að markmið sjávarútvegsstefnu ríkisstjórnarinnar sé „að fiskveiðar umhverfis landið séu hagkvæmar og skapi verðmæti og störf en séu jafnframt sjálfbærar og vistvænar og í samræmi við alþjóðlegar skuldbindingar um verndun vistkerfa, lífríkis og hafsbotns“. Þar er líka að finna fyrirheit um að „forsendur fyrir veiðum og nýtingu sjávarspendýra, sela og hvala, verði endurmetnar frá grunni með tilliti til sjálfbærni og efnahagslegrar þýðingar fyrir þjóðarbúið í heild sem og alþjóðlegra skuldbindinga og ímyndar Íslands“.
  6. Í kaflanum um fiskveiðar er einnig fjallað sérstaklega um verndun grunnslóðar. Þar kemur fram að „kannaðir verði möguleikar þess að veiðar afkastamikilla skipa á grunnslóð og inn á fjörðum verði takmarkaðar frá því sem nú er með það að markmiði að treysta grunnslóðina sem veiðislóð fyrir smærri báta og umhverfisvænni veiði“.
  7. Tvær blaðsíður af 17 blaðsíðum samstarfsyfirlýsingarinnar (bls. 12-13) snúast sérstaklega um umhverfi og auðlindir. Kaflinn hefst á eftirfarandi yfirlýsingu: „Standa þarf vörð um sameign þjóðarinnar á náttúruauðlindum sínum. Einn af hornsteinum umhverfisstefnu ríkisstjórnarinnar er að þær séu nýttar með sjálfbærum hætti. Stjórnarskrá lýðveldisins þarf að breyta svo að hún verði grundvöllur umhverfisverndar til framtíðar. Stefna ríkisstjórnarinnar í umhverfismálum byggir á meginreglum umhverfisréttar, svo sem varúðarreglunni og mengunarbótarreglunni, eins og þær eru skilgreindar í alþjóðlegum samningum sem Ísland er aðili að. Umhverfisvernd sem hefur sjálfbæra þróun samfélags og efnahags að leiðarljósi er sá grunnur sem ný atvinnu- og auðlindastefna stjórnarinnar byggir á. Þannig eru tekin mikilvæg skref í átt til hins nýja græna hagkerfis sem skilar jöfnum vexti, og tryggir að ekki sé gengið á höfuðstól auðlindanna“.
  8. Í kaflanum um utanríkis- og Evrópumál (bls. 15) kemur fram að norrænt samstarf verði „áfram einn af hornsteinum íslenskrar utanríkisstefnu en einnig verður lögð áhersla á Evrópumál, norðurslóðasamstarf og sjálfbæra nýtingu auðlinda og alþjóðlega samvinnu á vettvangi Sameinuðu þjóðanna og stofnana þeirra“. Í sama kafla kemur fram að málefni norðurslóða verði forgangsmál og að „áhersla verði lögð á að vernda viðkvæmt lífríki svæðisins, sjálfbæra nýtingu auðlinda og aukið samstarf á Norðurlöndum um viðbúnað gegn umhverfisvá og slysum á norðurhöfum, leit og björgun“.
  9. Í kaflanum um stjórnkerfisbreytingar (bls. 17) kemur fram að nýtt umhverfis- og auðlindaráðuneyti fái „auk þeirra verkefna sem fyrir eru lykilhlutverk varðandi rannsóknir, nýtingarstefnu, ráðgjöf og verndun á sviði auðlindamála. Þangað flyst ennfremur umsýsla Rammaáætlunar um nýtingu vatnsafls og jarðvarma“.

Ég tel allt það sem hér hefur verið nefnt afar jákvætt frá sjónarhóli sjálfbærrar þróunar, sumt jafnvel svo jákvætt að tala megi um þáttaskil hvað það varðar. Í þessu sambandi á ég sérstaklega við kaflann um umhverfi og auðlindir, sjá punkt 7 hér að framan. Þar er ýmislegt sem ég hafði varla gert mér vonir um að sjá í stjórnarsáttmála á Íslandi. Mér finnst of langt gengið að líma allan kaflann inn í þessa færslu, en þarna er m.a. að finna fyrirheit um að:

  • Náttúruvernd verði hafin til vegs og staða hennar innan stjórnarráðsins styrkt til muna.
  • Sérstaklega skuli hugað að náttúruvernd strandsvæða og verndunar svæða í sjó.
  • Friðlandið í Þjórsárverum verði stækkað og friðun þess lokið hið fyrsta.
  • Ný náttúruverndaráætlun til 2013 verði afgreidd á vorþingi.
  • Rekstur og uppbygging þjóðgarða og friðlýstra svæða verði tekin til endurskoðunar með það að markmiði að sameina stjórn þeirra, styrkja stöðu þeirra og styðja við fjölbreytta atvinnuuppbyggingu um allt land.
  • Kannaður verði grundvöllur þess að leggja á umhverfisgjöld tengd ferðaþjónustu.
  • Vatnatilskipun ESB verði innleidd og aðlöguð íslenskum aðstæðum.
  • Verðleggja losunarheimildir gróðurhúsalofttegunda og gera viðskipti með þær möguleg.
  • Fram verði lögð ný skipulags- og mannvirkjalög verði með ákvæðum um landsskipulagsstefnu.
  • Áhersla verði lögð á að marka stefnu um líffræðilegan fjölbreytileika.
  • Staðfesta Landslagssáttmála Evrópu með það að markmiði að vernda landslagsheildir og ósnortin víðerni.
  • Endurskoða lög og reglur um sorphirðu og endurvinnslu með þarfir almennings og umhverfis að leiðarljósi, svo markmið um minni urðun og meiri endurvinnslu náist.
  • Unnin verði áætlun um sjálfbærar samgöngur í samvinnu við sveitarfélögin.
  • Innleiðingu Árósasamningsins í íslenskan rétt verði hraðað og nauðsynlegar lagabreytingar kynntar á haustþingi 2009.
  • Efla fræðslu til almennings og fyrirtækja um vistvæn innkaup, umhverfismerkta vöru og gildi sjálfbærrar neyslu.
  • Tryggja að erfðabreytt matvæli séu merkt þannig að neytendum sé ljóst innihald matvæla við innkaup.
  • Mótuð verði heildstæð orkustefna sem miði að því að endurnýjanlegir orkugjafar leysi innflutta orku af hólmi.
  • Við orkuframleiðslu með vatnsafli og jarðvarma verði gætt varúðar- og verndarsjónarmiða.
  • Ísland standi við loftslagsskuldbindingar sínar og leggi fram metnaðarfulla áætlun í loftslagsmálum fyrir alþjóðlegu loftslagsráðstefnuna í Kaupmannahöfn í desember 2009.
  • Gerð verði áætlun um orkusparnað, jafnt fyrir atvinnufyrirtæki og heimili.
  • Lögð er rík áhersla á að ljúka gerð rammaáætlunar um nýtingu vatnsafls og jarðvarma sem allra fyrst og hún verði lögð fyrir Alþingi á vetri komanda og fái lögformlega stöðu í stjórnkerfinu.
  • Stuðlað verði að gagnsæi í orkusölusamningum og leitað leiða til að aflétta leynd af orkuverði til erlendra stóriðjufyrirtækja og stefnt að jafnræði í verðlagningu raforku í ólíkum atvinnugreinum.

Miðað við það hugarfar sem mér finnst hafa ríkt í íslenskum stjórnmálum síðan ég byrjaði að skipta mér af umhverfismálum að einhverju marki um og upp úr 1990, þá er þessi upptalning nánast ævintýri líkust. Auðvitað á eftir að koma í ljós hvernig gengur að hrinda öllum þessum góðu áformum í framkvæmd. En ég er reyndar bjartsýnn á það, því að ég veit að hugur þjóðarinnar stefnir í þessa átt. Þar hefur orðið mikil breyting, sem ég vil meina að hafi byrjað undir niðri á árinu 2007. Auk þess búum við svo vel að eiga stóran og ört vaxandi hóp af fólki sem kann til verka á þessu sviði og er tilbúið að láta til sín taka.

En svo ég taki nú Þórberg mér til fyrirmyndar og bjargi þessum pistli frá „slepjulegum aumingjaskap“, þá get ég ekki látið hjá líða að benda á þetta eina atriði, sem ég nefndi í innganginum að mér þætti vera stórlega áfátt, eða með öðrum orðum líklega „copy-paste“ villu frá tíð þarsíðustu ríkisstjórnar. Í umhverfis- og auðlindakaflanum kemur nefnilega fram að:

  • Lokið verði við aðgerðaáætlun um samdrátt í losun gróðurhúslofttegunda um 50-75% til 2050, með tímasettum og tölulegum markmiðum, eigi síðar en vorið 2010.

Þetta með tímasettu og tölulegu markmiðin eru orð í tíma töluð, en í mínum huga er algjörlega augljóst að markmið um 50-75% samdrátt í losun gróðurhúslofttegunda fram til ársins 2050 er algjörlega úr takti við þann veruleika sem blasir við okkur og reyndar í hróplegu ósamræmi við það áform í sama kafla að Ísland „leggi fram metnaðarfulla áætlun í loftslagsmálum fyrir alþjóðlegu loftslagsráðstefnuna í Kaupmannahöfn í desember 2009“. Til að hægt sé að tala um metnað í þessu sambandi verðum við að setja markið á 80-95% samdrátt! Ég gef mér ekki tíma til að rökstyðja það nánar í þessum pistli, en vísa á fyrri bloggskrif mín um sama efni frá því í mars sl. Þar er líka að finna tengil á enn eldri og ítarlegri skrif.


mbl.is Ný ríkisstjórn
Tilkynna um óviðeigandi tengingu við frétt

Svínaskarð eftir 12 daga

Nú styttist í fyrsta fjallvegahlaup sumarsins. Á uppstigningardag, fimmtudaginn 21. maí nk., ætla ég sem sagt að hlaupa í góðum félagsskap yfir Svínaskarð frá Esjumelum, upp með Leirvogsá að norðanverðu, og svo til norðurs milli Móskarðshnúka og Skálafells, en þar er sem sagt sjálft skarðið. Í lokin liggur leiðin niður í Svínadal og niður á veginn inn Kjósina, með endapunktinn skammt frá Vindáshlíð. Að öllu forfallalausu verður lagt í hann af Esjumelum umræddan dag kl. 14.00. Eftir því sem ég kemst næst eru þetta um 18 km, og hækkunin er svo sem 400 m.

Aðalleiðin frá Reykjavík vestur og norðurum lá um Svínaskarð, allt þar til bílvegur var lagður með ströndinni vestan við Esjuna um 1930. Enn er jeppafær slóði um skarðið, sæmilega greiðfær syðst, en býsna grófur og brattur þegar halla fer niður í Kjósina að norðanverðu. Geri ráð fyrir að enn séu nokkrar fannir í skarðinu. Þigg með þökkum hvers konar fróðleik um málið frá þeim sem til þekkja.

Örlítið meiri upplýsingar um leiðina er að finna á www.fjallvegahlaup.is.

Á þessari stundu veit ég um þrjá sem hafa fullan hug á að slást í för með mér á þessari skemmtiför um Svínaskarð. Öllum er velkomið að bætast í hópinn - á eigin ábyrgð. Gaman væri samt að vita af væntanlegum ferðafélögum fyrirfram. Þeir sem hafa áhuga á málinu geta t.d. sent mér tölvupóst á netfangið stefan[hja]environice.is.


Kæruleysislegir úlfar

Ég hef oft grunað Vegagerðina um að gera stórmál úr lítilli ófærð, eða með öðrum orðum að reka það sem kalla mætti „úlfur-úlfur stefnu“, til að fæla fólk frá því að vera að flækjast eitthvað út í óvissuna, eða út í vitleysuna, á illa búnum bílum. Reyndar hef ég verið býsna sáttur við þetta, enda aðhyllist ég varúðarregluna og finnst varfærni góð. En í kvöld þykir mér Vegagerðin hafa sofið á „úlfavaktinni“.

Ég skellti mér sem sagt til Akureyrar undir kvöldið á drossíunni. Sem betur fer hafði ég látið ógert að rífa undan henni loftbóludekkin sem ég nota á veturna, og gefa bestu nagladekkjum lítið sem ekkert eftir að mínu mati. Og sem betur fer hafði löggan líka að nokkru leyti vit fyrir þeim sem höfðu treyst á „úlfavakt“ Vegagerðarinnar.

Eins og sæmilega fullorðnum sveitamanni sæmir, athugaði ég veður og færð samviskusamlega á netinu áður en ég lagði upp frá Borgarnesi um 6-leytið. Sá að það var býsna hvasst á Holtavörðuheiðinni, hálka og skafrenningur. Allir aðrir hlutar leiðarinnar frá Borgarnesi til Akureyrar voru hins vegar grænir á kortinu, þ.e.a.s. greiðfærir. Ég taldi því litlar líkur á að ég myndi lenda í vandræðum, þótt sjálfsagt þyrfti að fara að öllu með gát á heiðinni. Svo lagði ég af stað og afþakkaði boð betri helmingsins um að fá lánaðan hinn bílinn á heimilinu, sem er líka enn á loftbóludekkjum og með drifi á öllum hjólum í þokkabót.

Löggan stoppaði mig og alla aðra upp við Dalsmynni, sagði að búið væri að loka heiðinni og því væri þjóðráð að fara Bröttubrekku og Laxárdalsheiði. Ég var afar sáttur við það, enda finnst mér leiðinlegt að lenda í byl, ófærð og veseni. Löggan sagðist hafa þær upplýsingar frá Vegagerðinni að Laxárdalsheiðin væri greiðfær. Það var hún svo sem líka, en efst á henni var nú samt töluverður snjór og krapi á veginum. Látum það nú vera. En á leiðinni frá Hvammstanga og um það bil austur að Gljúfurá var leiðindaveður, töluverður krapi á veginum og bara mjög viðsjárvert færi. Þar höfðu bílar enda farið út af og velt. Að mínu mati var þessi kafli hreinlega hættulegur bílum á sumardekkjum. Ég fór því að hafa áhyggjur af Vatnsskarðinu og Öxnadalsheiðinni. Hringdi í upplýsingasíma Vegagerðarinnar, 1777, og viti menn: Þar var sagt að það væri hálka og skafrenningur á Holtavörðuheiði, (sem var þó hreinlega lokuð þegar þetta var), og svo átti líka að vera éljagangur á Öxnadalsheiði og norðan við Akureyri. Að öðru leyti væri leiðin greiðfær. Þetta hljómaði náttúrulega bara sem bull þegar maður var nýbúinn að læðast í gegnum Vestur-Húnavatnssýsluna.

Ferðin gekk annars svo sem ágætlega það sem eftir var. Að vísu var dálítil hálka á Vatnsskarði og sömuleiðis smávegis sitt hvorum megin í Öxnadalsheiðinni.

Mér leiðist að vera neikvæður, en ef þeir eru enn til sem fara inn á netið eða hringja í upplýsingasíma Vegagerðarinnar áður en þeir rjúka af stað, þá fengu þeir verulega villandi upplýsingar þarna í kvöld. Ég hef áhyggjur af því, ég verð að segja það, sérstaklega þegar þessi tími er kominn - og Yarisfólkið jafnvel farið að streyma norður í land á bílaleigubílunum. Ég er hræddur um að einhver þeirra hafi átt erfið augnablik á þessum greiðfæru vegum dagsins.

Líkur hér Vegagerðarnöldri að sinni.

ZBT90 004acweb
Það var ekki sérlega sumarlegt á Akureyri í kvöld þegar drossían var komin
á leiðarenda eftir mjúkan akstur á grænum vegum.


mbl.is Búið að opna Holtavörðuheiði
Tilkynna um óviðeigandi tengingu við frétt

Er rafmengun vanmetinn vandi?

Fréttir mbl.is og sjónvarpsins um lausn gátunnar í Richardshúsi á Hjalteyri gefa tilefni til að velta því fyrir sér hvort rafmengun sé ef til vill stórlega vanmetið vandamál. Hægt er að nálgast þessa umræðu með ýmsum hætti, en í þessum pistli ætla ég aðallega að velta þessu fyrir mér með Varúðarregluna í huga.

Viðhorf vísindasamfélagsins
Margir virðast halda að rafsegulsvið sé eitthvert dularfullt eða jafnvel yfirskilvitlegt fyrirbæri. Svo er þó að sjálfsögðu ekki, heldur er fyrirbærið vel þekkt í vísindum og mælanlegt með einföldum mælitækjum. Hins vegar fer tvennum sögum af áhrifum rafsegulsviðs á menn og skepnur. Sjálfur hef ég ekki sökkt mér ofan í heimildir um þessi mál, en almennt skilst mér að þrátt fyrir ýmsar vísbendingar telji „vísindasamfélagið“ enga vissu vera fyrir því að rafsegulsvið hafi skaðleg áhrif á fólk, nema þá þar sem styrkur þess er gríðarlega mikill og langt umfram það sem gengur og gerist í daglegu umhverfi meðaljónsins. Hins vegar útilokar þetta sama „samfélag“ ekki að menn geti orðið fyrir einhverjum skaðlegum áhrifum, þó að það hafi e.t.v. ekki verið sannað.

Varúðarreglan
Á heimsráðstefnu Sameinuðu þjóðanna um umhverfi og þróun í Ríó 1992 komu fulltrúar um 180 þjóða sér saman um svonefnda Varúðarreglu, sem er nánar tiltekið hluti af Ríóyfirlýsingunni sem samþykkt var á ráðstefnunni. Í daglegu tali er Varúðarreglan sögð fela það í sér að náttúran eigi að njóta vafans, en reyndar er hún aðeins flóknari en svo. Í örlítið styttri mynd segir Varúðarreglan, að ekki megi nota skort á vísindalegri fullvissu um hugsanleg skaðleg áhrif sem rök til að fresta varnaraðgerðum. Í reynd fól samþykkt Varúðarreglunnar í sér að sönnunarbyrði í umhverfismálum fluttist af þeim sem taldi sig verða fyrir tjóni, yfir á meintan tjónvald.

Varúðarreglan og rafmengun
Það er áhugavert að skoða umræðuna um rafmengun, (sem ég ætla hér eftir að nota sem safnheiti yfir óæskilegt rafsvið og rafsegulsvið), út frá Varúðarreglunni. Það hafa sem sagt komið fram ýmsar vísbendingar um skaðsemina, en flestir virðast þó telja að fullvissu skorti. En það að skaðinn hafi ekki verið sannaður, þýðir ekki að hann hafi verið afsannaður. Þess vegna ber í raun að grípa til varnaraðgerða þar sem grunur um skaðleg áhrif vaknar. Reyndar segir Varúðarreglan líka eitthvað um kostnaðarhagkvæmni, sem þýðir að ekki er hægt að ætlast til að gripið sé til varnaraðgerða hvað sem þær kosta. Tilfellið er hins vegar að þessar aðgerðir kosta oft mjög óverulegar fjárhæðir.

Vísbendingar um skaðsemi
En hverjar eru þá þessar vísbendingar um skaðleg áhrif rafmengunar á fólk og aðrar lífverur? Þar er af nógu af taka. Dæmið frá Hjalteyri er auðvitað ein slík vísbending, og enn frekar ef rafmengunin verður talin eiga þátt í seiðadauða í lúðueldisstöðinni þarna skammt frá. Eins eru til dæmi um áhrif á heilsufar búfjár. Ég hef rætt þá hlið lauslega við dýralækna, og í þeirri stétt kannast menn við dæmi af þessu tagi. Ég man sjálfur eftir einu slíku úr fyrrverandi nágrenni mínu. Þar urðu mikil vanhöld á fullorðnu fé á húsi um vetrartíma, nánar tiltekið af svonefndri Hvanneyrarveiki, sem er fóðureitrun af völdum bakteríu, Listeria að mig minnir. Engin skýring fannst á þessu lengi vel, fóðrið virtist a.m.k. ekki verra en gengur og gerist. Við athugun kom síðan í ljós að jarðskaut í fjárhúsunum var brunnið sundur af ryði, og eftir að því var kippt í lag hætti krankleikinn í fénu. Þarna er auðvitað ekki hægt að sanna orsakasamhengið, þar sem ekki er mögulegt að útiloka áhrif annarra þátta. En vísbendingin er alla vega sterk, þó að „vísindalega fullvissu“ skorti. Önnur dæmi hef ég heyrt um fósturlát í sauðfé og fleira slíkt. Hvað mannfólkið varðar, þá eru til ýmsar vísbendingar um að tíðni tiltekinna sjúkdóma, svo sem krabbameins, gigtarsjúkdóma, mígrenis, MS o.fl. sé hærri í tilteknum húsum, eða tilteknum íbúðahverfum en annars staðar. Sama gildir reyndar um tiltekna vinnustaði. Þarna skortir þó líka „vísindalega fullvissu“, því að mörg önnur atriði geta spilað inn í, svo sem erfðaþættir, mataræði eða aðrir lífsstílsþættir hjá einstökum fjölskyldum, hugsanleg efnamengun o.s.frv. Auk þess er tíðni margra sjúkdóma af þessu tagi það lág að faraldsfræðilegar rannsóknir eru erfiðar í framkvæmd.

Einföld niðurstaða!
Niðurstaðan úr þessu spjalli er svo sem einföld: Fjarvist sönnunar er ekki fjarvistarsönnun! Þess vegna ber að grípa til varnaraðgerða þar sem grunur vaknar. Fyrsta aðgerðin felst væntanlega í að mæla rafmengun í viðkomandi húsi eða á viðkomandi svæði. Þar koma reyndar fleiri þættir en raflagnir við sögu, þ.m.t. svonefndar jarðárur, sem væntanlega fylgja sprungum í bergi. Gefi mæling tilefni til er síðan sjálfsagt að ráðast í úrbætur á jarðskautum, en þeim er vafalaust víða mjög ábótavant, bæði í híbýlum manna og dýra. Fleiri lausnir eru til - og fæstar mjög kostnaðarsamar.

Frekari upplýsingar
Þeir sem vilja lesa sér til um þessi mál geta m.a. sótt í mikinn fróðleiksbanka á heimasíðu Valdemars Gísla Valdemarssonar, rafeindavirkjameistara, en hann hefur haldið til haga gríðarlegu tenglasafni úr ýmsum áttum. Svo má benda á ágætan bækling um rafsegulsvið á heimasíðu Landsnets. Þar er eðlilega farið varlega í sakirnar, en meginniðurstaðan er þó sú sama og í þessum pistli, þ.e. að þó að skaðleg áhrif hafi ekki verið sönnuð, þá sé ekki hægt að útiloka þau.

Sem sagt: Vanmetinn vandi!
Ég held að rafmengun sé vanmetinn vandi, jafnvel stórlega vanmetinn. Það er óþarfi að líta á þetta sem eitthvert feimnismál eða hindurvitni, fyrirbærið er vel þekkt og all mikið rannsakað, og með hliðsjón af Varúðarreglunni er sjálfsagt að kanna sitt nánasta umhverfi og grípa til varnaraðgerða ef mælingar gefa tilefni til þess. Maður þarf ekkert að vera viss um skaðsemina. Það er nóg að vera ekki viss um skaðleysið. Og ódýr aðgerð sem kannski getur fyrirbyggt eitt krabbameins- eða MS-tilfelli er alveg örugglega kostnaðarhagkvæm!


mbl.is Dælustöð Norðurorku olli torkennilegu hljóði
Tilkynna um óviðeigandi tengingu við frétt

Mohamed Nasheed og loftslagsbreytingar

Mér finnst umræðan hérlendis um loftslagsbreytingar frekar kæruleysisleg. Jú, menn tala um að það muni eitthvað hlýna - og þá verði auðveldara að rækta eitt og annað. Svo heyrist líka minnst á að það hækki eitthvað í sjónum, kannski um nokkra tugi sentimetra á öldinni, og að þetta þurfi menn að hafa á bak við eyrað í skipulagsvinnu. Það verði sem sagt skynsamlegt að byggja ekki alveg niðri í fjöruborðinu.

Þessi kæruleysislega umræða er svo sem skiljanleg, því að þetta er það sem blasir við í nánasta umhverfi okkar, alla vega ef maður horfir fram hjá nokkrum öðrum þáttum. En við erum ekki ein í heiminum. Hugsum okkur t.d. þá framtíð sem blasir við íbúum Maldíveyja suðvestur af Indlandi. Þar er meðalhæð yfir sjávarmáli 1,5 metrar - og hæsta „fjallið“ bara 2,4 m, þannig að eyjarnar munu einfaldlega hverfa í hafið innan 100 ára takist ekki að hefta loftslagsbreytingarnar. Á Maldíveyjum búa hátt í 400 þúsund manns, þ.e. töluvert fleiri en á Íslandi.

Ástæða þess að ég nefni Maldíveyjar einmitt núna er sú, að í dag var tilkynnt að Mohamed Nasheed, forseti Maldíveyja, hlyti verðlaun Minningarsjóðs Önnu Lindh í ár, en eins og margir muna var Anna Lindh utanríkisráðherra Svíþjóðar frá 1998 þar til hún var myrt í Stokkhólmi 11. september 2003. Verðlaunin fær Mohamed  fyrir framlag hans til að tengja mannréttindabaráttu og loftslagsbreytingar, svo og fyrir hlut hans í lýðræðisvæðingu eyjanna. Mohamed Nasheed komst til valda sem forseti Maldíveyja í lýðræðislegum kosningum á síðasta ári, en áður hafði hann setið sem samviskufangi vegna andstöðu sinnar við stjórnvöld sem ráðið höfðu eyjunum næstu 30 ár á undan.

Mohamed Nasheed hefur átt stóran þátt í því að koma mannlegu hliðinni á loftslagsbreytingum á dagskrá í alþjóðlegum samningaviðræðum um loftslagsbreytingar.

Sjá einnig:
Frétt á heimasíðu Náttúruverndarsamtaka Íslands í dag
Frétt á heimasíðu Minningarsjóðs Önnu Lindh
Og
upplýsingar um Maldíveyjar í upplýsingasafni CIA

Mohamed Nasheed
Mohamed Nasheed, forseti Maldíveyja. Myndin er tekin að láni
af heimasíðu Minningarsjóðs Önnu Lindh.


Vesturland er náttúrulega best

Æi ég er alveg strand,
andinn hás og staður.
Veit ég samt að Vesturland
er voða góður staður.

(Fann þetta í 5 ára gömlum tölvupósti og þótti fyndið.
(Það er kannski þetta með „sjálfs sín hugsun“)).
Smile


Í spor risaeðlunnar

DinosaurbrillEnn eru margir í afneitun í loftslagsmálum. Þess sér stað bæði á síðum Morgunblaðsins og í annarri umræðu manna á meðal. Þeir sem eru í afneitun beita ýmsum rökum, benda t.d. á að styrkur koltvísýrings í andrúmsloftinu hafi verið miklu hærri fyrir milljón árum eða svo - og þess vegna geti ekki skipt máli þó að hann þokist eitthvað upp fyrir 0,4 eða 0,5 prómill.

Ég er sammála sænska ofurbloggaranum Hans Nilsson, sem segir að þeir sem nota styrk koltvísýrings á forsögulegum tíma sem rök í loftslagsumræðunni, minni mann á risaeðlur í fleiri en einum skilningi.

Ég mæli með bloggsíðu Hans Nilsson fyrir þá sem hafa gaman af gagnrýnni umræðu og eru sæmilega læsir á sænsku.


« Fyrri síða | Næsta síða »

Höfundur

Stefán Gíslason
Stefán Gíslason
Umhverfisstjórnunar-fræðingur í Borgarnesi
Mars 2024
S M Þ M F F L
          1 2
3 4 5 6 7 8 9
10 11 12 13 14 15 16
17 18 19 20 21 22 23
24 25 26 27 28 29 30
31            

Innskráning

Ath. Vinsamlegast kveikið á Javascript til að hefja innskráningu.

Hafðu samband